- ΝΑΤΟ
- Εξελληνισμένος τύπος του αρκτικόλεξου ΝΑΤΟ (North Atlantic Treaty Organization), δηλαδή Οργάνωση Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Σύμφωνο που συνήψαν στην Ουάσινγκτον (τον Απρίλιο του 1949) 12 χώρες της Ευρώπης και Πολιτείες της Βόρειας Αμερικής, δηλαδή: Καναδάς, Βέλγιο, Μεγάλη Βρετανία, Δανία, Γαλλία, Ισλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ηνωμένες Πολιτείες. Αργότερα (1952) προστέθηκαν η Ελλάδα (η οποία αποχώρησε από τη στρατιωτική οργάνωση το Σεπτέμβριο 1974) και η Τουρκία και τέλος (1955) η πρώην Δυτική Γερμανία. Το 1999 προσχώρησαν στο NATO η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία.
Η συνθήκη, που αναφέρεται στο άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, έθεσε από την αρχή το διπλό πρόβλημα της δημιουργίας ενός αποτελεσματικού οργανισμού και της επεξεργασίας μιας πολιτικής κοινής άμυνας.
Το Συμβούλιο, που αποτελείται από τους υπουργούς Εξωτερικών των χωρών που μετέχουν, συνήλθε τον Σεπτέμβριο 1949 στην Ουάσινγκτον, αποφάσισε να συνέρχεται κάθε χρόνο σε τακτική σύνοδο, και ανέθεσε σε μια Επιτροπή άμυνας, αποτελούμενη από τους υπουργούς Αμύνης των χωρών - μελών, να μελετήσουν τα κοινά αμυντικά σχέδια.
Στα τέλη του ίδιου έτους ιδρύθηκαν δύο νέοι οργανισμοί: η Επιτροπή για την οικονομική και δημοσιονομική άμυνα (που αποτελούνταν από τους υπουργούς Οικονομικών) και η Επιτροπή για την πολεμική παραγωγή, στην οποία ανατέθηκε η επεξεργασία του συντονισμού των εθνικών παραγωγών και η τυποποίηση των εξοπλισμών. Πάνω από τους οργανισμούς αυτούς, για εναρμόνιση της εργασίας τους, σχηματίστηκε το 1950 ένα συμβούλιο αναπληρωτών με μόνιμη έδρα στο Λονδίνο. Αργότερα (1952) αποφασίστηκε να γίνει μόνιμο το Συμβούλιο του NATO και να μετέχει σε αυτό κάθε χώρα - μέλος με δικό της αντιπρόσωπο, βοηθούμενο από συμβούλους και εμπειρογνώμονες.
Έδρα του μόνιμου Συμβουλίου έγινε το Παρίσι, στα προάστια του οποίου (Ροκανκούρ) εγκαταστάθηκε, το 1951, το ανώτατο γενικό στρατηγείο των ενόπλων δυνάμεων του Συμφώνου· επικεφαλής του αποφασίστηκε να τοποθετηθεί ένας γραμματέας: πρώτος γραμματέας εκλέχτηκε ο Άγγλος λόρδος Ίσμεϊ το Μάρτιο του 1952. Το ίδιο έτος προτάθηκε το σχέδιο να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα (EAK) που θα επέτρεπε στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας να μετάσχει στην κοινή άμυνα· το σχέδιο εγκαταλείφθηκε το 1954, όταν απορρίφθηκε από τη γαλλική Ενθοσυνέλευση. Ακολούθησε τότε έντονη διπλωματική δραστηριότητα που οδήγησε στη δημιουργία (1954) της Δυτικής Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), μέσω της οποίας η Γερμανία μπόρεσε το επόμενο έτος να γίνει δεκτή στο NATO.
Από το 1956 άρχισε να συζητάται το πρόβλημα της πυρηνικής άμυνας της Ευρώπης και η σχέση που έπρεπε να υπάρχει μεταξύ συμβατικών και πυρηνικών δυνάμεων. Στο μεταξύ, μια τριμελής επιτροπή, αποτελούμενη από αρμόδιους εκπροσώπους (Μαρτίνο για την Ιταλία, Λάνγκε για τη Νορβηγία, Πίρσον για τον Καναδά) συνέταξε μια έκθεση με αρκετές συστάσεις που έτειναν στην εφαρμογή του άρθρου 2 του Χάρτη - του σχετικού με την ανάπτυξη - στο εσωτερικό της συμμαχίας, των κοινών σκοπών χωρίς στρατιωτικό χαρακτήρα. Τα επόμενα έτη ο πυρηνικός εξοπλισμός των συμμαχικών δυνάμεων σημείωσε σημαντική αύξηση. Το 1962 οι Ήνωμένες Πολιτείες παραχώρησαν στο ναυτικό του NATO μερικά υποβρύχια εφοδιασμένα με βλήματα Πολάρις και μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία πρότειναν τη δημιουργία πολυμερούς διασυμμαχικής πυρηνικής δύναμης (ΠΜΔ.).
Το 1966 ξέσπασε σοβαρή κρίση στις σχέσεις μεταξύ των συμμάχων: η Γαλλία αποφάσισε ν’ αποσύρει το γαλλικό προσωπικό από το ενιαίο γενικό στρατηγείο, να μη διαθέσει πλέον ένοπλες δυνάμεις της στις συμμαχικές διοικήσεις, να ζητήσει την απομάκρυνση από το έδαφός της κάθε οργανισμού, στρατιωτικής βάσης, εγκατάστασης κλπ., που δε θα ήταν κάτω από την πλήρη και απόλυτη δικαιοδοσία των γαλλικών στρατιωτικών αρχών. Η αιφνίδια αυτή αξίωση ανάγκασε το NATO να μεταφέρει στο Βέλγιο και στην Ολλανδία τους επιτελικούς οργανισμούς του, που έως τότε ήταν εγκατεστημένοι κατά μεγάλο μέρος στη Γαλλία.
Το 1967, μέσα σε ατμόσφαιρα μεγαλύτερης χαλάρωσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης, το Συμβούλιο δέχτηκε τη λεγόμενη «έκθεση Αρμέλ», που πρόβλεπε την επίτευξη δυο συγκεκριμένων σκοπών: πρώτος ήταν στρατιωτικός και σχετικός με την αποτελεσματικότερη άμυνα των πιο εκτεθειμένων ζωνών (ιδιαίτερα της Μεσογείου)· ο άλλος ήταν πολιτικός και αφορούσε την ισόρροπη μείωση των ενόπλων δυνάμεων. Το πρόγραμμα αυτό, που στην ουσία συνόψιζε τους δύο σκοπούς της συμμαχίας (ασφάλεια και χαλάρωση), αναπτύχθηκε αργότερα από το Συμβούλιο κατά τη σύνοδο του Ρέικιαβικ (1968). Κρίσιμες φάσεις για τη συνοχή του NATO υπήρξαν ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος του Οκτωβρίου 1973, κατά τον οποίο οι ΗΠΑ έδρασαν μεμονωμένα, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τον Ιούλιο 1974, κατά την οποία η συμμαχία δε λειτούργησε και το 1999, όταν η Συμμαχία αποφάσισε το βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας με τη δικαιολογία της «εθνοκάθαρσης» που εξαπέλυσαν οι Σέρβοι κατά των Κοσσοβάρων.
Το 1974 η Ελλάδα αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος του NATO, εξαιτίας της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Το 1980 ωστόσο η Ελλάδα ξαναγύρισε στο στρατιωτικό σκέλος.
Η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ ολοκληρώθηκε το 1952? στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την άφιξη των αρχηγών του ΝΑΤΟ (11 Νοεμβρίου 1952) (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).
* * *τοάκλ. συντομογραφία αρχικών αγγλικών λέξεων που σημαίνουν Οργάνωση Βορειατλαντικού Συμφώνου.[ΕΤΥΜΟΛ. Αρκτικόλεξο, από το αγγλ. North Αtlantic Treaty Organisation «Οργάνωση Βορειατλαντικού Συμφώνου»].
Dictionary of Greek. 2013.
